در مورد دیابت چه میدانید؟

تعریف : دیابت بیماری است که با افزایش سطح گلوکز خون (هایپرگلایسمی) مشخص میشود.

اهمیت دیابت :

دیابت علت اصلی کوری های جدید در میان افراد بزرگسال در سنین کار است .

این بیماری علت اصلی آمپوتاسیون (قطع عضو ) غیرتروماتیک می باشد .

درصد زیادی از بیمارانی که هر سال دیالیز را شروع می کنند دیابتی می باشند .

آنچه در ادامه میخوانید :

انواع دیابت

ریسک فاکتور های ابتلا به دیابت

انواع دیابت :

۱_ دیابت نوع ۱( نام های دیگر :دیابت جوانی، دیابت وابسته به انسولین ) : این نوع دیابت معمولا ژنتیکی است و به علت تخریب سلول های بتای جزایر لانگرهانس پانکراس توسط سیستم ایمنی ایجاد میشود.سلول های بتا پانکراس مسئول تولید انسولین می باشند در نتیجه در اثر تخریب این سلول ها کمبود انسولین ایجاد میشود که خود منجر به افزایش قند خون می گردد.

این نوع معمولا در سنین زیر ۳۰ سالگی و در افراد لاغر ایجاد میگردد.

دیابت نوع ۲ ( نام های دیگر: دیابت بزرگسالی ، دیابت غیر وابسته به انسولین ) : در این نوع تولید انسولین وجود دارد اما مقاومت به انسولین ایجاد شده درنتیجه سلول نمی تواند از گلوکز استفاده کند ،این نوع دیابت عموما به علت شیوه زندگی( life style) نامناسب ایجاد می شود .

این نوع ۲ معمولا در سنین بالای ۳۰ سال و افراد چاق مشاهده می شود .

دیابت بارداری ( GDM) : ترشح هورمون های جفتی در هنگام بارداری منجر به مهار کردن انسولین ودرنتیجه افزایش گلوکز  خون می شود.

جهت غربالگری تست OGTT ( تست تحمل گلوکز خوراکی ) در هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری گرفته می شود .

۴-دیابت همراه : دیابتی که همراه با سایر بیماری و سندرم ها ایجاد می شود. مثلا سرطان پانکراس که منجر به افزایش گلوکز خون می گردد.

ریسک فاکتور های ابتلا به دیابت :

▪سابقه خانوادگی

▪چاقی

▪فشارخون بالا

▪سطح کلسترول و تری گلیسیرید بالا

▪نژاد و ملیت

علائم دیابت :

۱-پرادراری ( پلی اوری ) : به دلیل زیاد بودن گلوکز در خون مقداری از آن طریق ادرار دفع میشود. دفع گلوکز به همراه خود آب را هم دفع می کند در نتیجه منجر به افزایش ادرار می گردد.

۲-پرنوشی ( پلی دیپسی ) : به دلیل پرادراری و از دست دادن مایعات فرد احساس تشنگی کرده و منجر به پرنوشی می گردد.

۳-پرخوری (پلی فاژی ) : چون سلول های بدن نمی توانند از گلوکز خون استفاده کنند فرد احساس گرسنگی کرده و دچار پرخوری می شود.

۴-کاهش وزن

۵-تاری دید و اختلالات بینایی

۶-بی حسی و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها

۷-عفونت های مکرر ( بیشتر در لثه و اندام های تناسلی )

۸-عدم بهبودی زخم ها

 

تشخیص :

۱-قند خون تصادفی (BS) : این قند خون را به راحتی و در هرزمان و توسط گلوکومتر می توان اندازه گیری کرد.

مقدار نرمال قند خون تصادفی ، کمتر از ۱۴۰ میلی گرم بر دسی لیتر ، مقدار پیش دیابتی آن ۱۴۰ تا ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر می باشد. افراد دارای قند خون تصادفی  بالای ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر دیابتی محسوب می شوند.

۲- قند خون ناشتا ( FBS) : جهت تعیین این قند خون فرد باید ناشتا باشد

مقدار نرمال قند خون ناشتا ، ۷۰ تا ۱۱۰  میلی گرم بر دسی لیتر و مقدار پیش دیابتی آن ۱۱۰ تا ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر می باشد. افراد دارای قند خون ناشتا بالای ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر دیابتی محسوب می شوند.

۳-هموگلوبین گلیکوزیله ( Hg a1c) : این تست منعکس کننده مقدار متوسط گلوکز خون در طی دوره ای معادل تقریبا ۲تا۳ ماه می باشد . وقتی سطح گلوکز خون بالا باشد گلوکز به هموگلوبین سلول های قرمز خون می چسبد ؛هر چه زمان بالابودن سطح قند خون طولانی تر باشد مقدار هموگلوبین گلیکوزیله بیشتر میشود . این ترکیب دائمی بوده و تا زمان طول عمر سلول های قرمز خون یعنی ۱۲۰ روز در خون باقی می ماند.

مقدار نرمال هموگلوبین گلیکوزیله ۴ تا ۶ درصد می باشد در بیماران دیابتی سعی می شود مقدار آن زیر ۷ نگهداشته شود.

۴- نوار ادراری: به دلیل وجود کتون( کتون ماده ای است که در اثر تجزیه چربی ها ایجاد می گردد)  در ادرار افراد دیابتی با قرار دادن نوار ادراری در ادرار آنها ، رنگ نوار ارغوانی می شود.

درمان :

در درمان دیابت هدف دستیابی به سطح گلوکز طبیعی خون بدون ایجاد افت قند خون و وقفه شدید و جدی درفعالیت ها و زندگی روزمره بیمار می باشد.

در درمان توجه به تغذیه و ورزش بیمار ضروری است.

تغذیه :

در تغذیه سعی شود تعداد وعده ها زیاد و حجم آن ها کم باشد

سطوح کالری مصرفی توصیه شده توسط انجمن دیابت آمریکا به صورت زیر می باشد :

۵۰ تا ۶۰ درصد کالری ها از کربوهیدرات‌ها

۲۰ تا ۳۰ درصد کالری از چربی ها

۱۰ تا ۲۰ درصد باقیمانده از پروتئین ها

بیماران باید فیبر و آب زیادی مصرف کنند

ورزش :

ورزش در درمان دیابت فوق العاده مهم می باشد زیرا موجب کاستن سطح گلوکز خون و کاهش ریسک فاکتورهای قلبی و عروقی می شود. ورزش با تسهیل مصرف انسولین و افزایش جذب گلوکز توسط عضلات موجب کاهش قند خون می گردد. ورزش همچنین موجب افزایش سطح ‏HDL خون و کاهش سطح کلسترول وتری گلیسیرید ها می شود.

در بیمارانی که سطح گلوکز خون بیشتر از ۲۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر  بوده نباید  ورزش کنند، در صورت ورزش کردن ترشح گلوکاگون و هورمون رشد و کاتکولامین ها افزایش یافته و منجر به تشدید افزایش قند خون میشود.

به بیمارانی که انسولین می گیرند باید آموزش داد که قبل از ورزش جهت پیشگیری از افت قند خون یک وعده غذایی سبک حاوی ۱۵ گرم کربوهیدرات مصرف نمایند .

بیمار را باید تشویق کرد که هر روز در یک زمان مشخص و مقدار مشخص ورزش کند به طور کلی افزایش آرام و تدریج طول مدت ورزش توصیه می شود

به بیماران باید توصیه کرد که کفش مناسب ورزش بپوشند .

از  ورزش در هوای فوق‌العاده گرم یا سرد پرهیز کنند .

بعد از ورزش روزانه پاهای خود را بررسی کنند‌.

درمان دارویی : شامل داروهای خوراکی کاهنده قند خون و انسولین می باشد

داروهای خوراکی : برای بیماران دارای دیابت نوع ۲ که بیماریشان به وسیله تغذیه و ورزش کنترل نشده قابل استفاده است. مصرف این داروها در زمان حاملگی ممنوع می باشد.

این داروها شامل :

دسته سولفونیل اوره ها : داروی کلوپروپامید(دیابنز )

دسته بی گوانید : متفورمین (گلوکوفاژ)

دسته مهارکننده آلفا گلوکوزیداز خوراکی :  آکاربوز(پریکوز) ، مگلیتول( گلیست )

تیازولیدیندیون ها : روزیگلیتازون (آواندیا)، پیوگلیتازون (اکتوز)

مگلیتینیدها :  رپاگلی ناید (پراندین)،ناته گلی ناید (استارلیکس)

انسولین : تزریق انسولین به صورت زیر جلدی و عموما در ناحیه های شکم و بازو و ران انجام میشود

تعدادی از انسولین های مدادی رایج :

نوورپید : سریع الاثر می باشد ، بهتر است فرد تا ۳۰ دقیقه بعد از آن چیزی بخورد تا دچار افت قند خون نشود.

لانتوس : طولانی اثر بوده و مدت اثر آن ۲۴ ساعت می باشد.

نوومیکس : ترکیب دو انسولین بالااست

 

اگر به ابزارهایی چون دستگاه تست قندخون نیاز دارید، میتوانید آن را از داروخونه اینترنتی داروخونت تهیه کنید

 

 

 

منابع:

کتاب برونر و سودارث